Złota Piłka, plebiscyt “Piłki Nożnej” i Złoty But. Najbardziej prestiżowe polskie i europejskie nagrody piłkarskie

Piłka nożna to gra, w której najwięcej do powiedzenia mają zwycięzcy. Co prawda kibice często rozpamiętują piękne porażki swoich ulubieńców, ale nawet najbardziej dramatycznymi przegranymi nie wypełni się gabloty z trofeami. Po latach pamiętane są przede wszystkim zespoły, którym udało się zwyciężyć w prestiżowym turnieju albo wygrać coś przynajmniej na krajowym podwórku. I choć na zwycięstwo w futbolu zawsze pracuje co najmniej 11 zawodników, to wkład niektórych w wygrane wydaje się nieco większy niż kolegów. To właśnie z myślą o tych najbardziej wartościowych członkach drużyny powstała większość piłkarskich plebiscytów. I choć indywidualne nagrody piłkarskie w zespołowym sporcie niemal zawsze wzbudzają kontrowersje, takie wyróżnienia mają się w świecie futbolu całkiem dobrze. Które cieszą się największym prestiżem w Polsce i Europie?

Złota Piłka i Złoty But, czyli nagrody z długą historią

Najbardziej prestiżowe są plebiscyty, które decydują o wyborze najlepszego piłkarza na świecie. W praktyce wybór ten zazwyczaj ogranicza się do zawodników występujących na europejskich boiskach. To na Starym Kontynencie można bowiem rywalizować w najbardziej prestiżowych ligach i walczyć o wygraną w Lidze Mistrzów. Oczywiście te ostatnie rozgrywki mają swoje odpowiedniki w Azji czy Afryce, ale ich poziom jest zdecydowanie niższy.

Właśnie z myślą o uhonorowaniu najlepszych europejskich zawodników powstała Złota Piłka, czyli nagroda od 1956 roku wręczana przez redakcję magazynu “France Football”. Jako że przez lata była przyznawana jedynie Europejczykom, nie mają jej w dorobku Pele czy Diego Maradona, uważani za jednych z najwybitniejszych piłkarzy. W końcu, pod koniec XX wieku, przepisy jednak zmieniono. Dziś nagrodę może otrzymać każdy zawodnik, bez względu na narodowość i klub, w którym występuje.

“France Football” przez pewien czas przyznawała nagrodę w porozumieniu z FIFA. Obecnie znów wręcza ją samodzielnie – wybór najlepszego piłkarza świata odbywa się na podstawie głosów dziennikarzy sportowych ze 180 krajów. Wybierają pięciu graczy z listy nominowanych: najlepszy otrzymuje sześć punktów, a ostatni z tej piątki jeden. Po zsumowaniu punktów poznajemy najlepszego piłkarza globu. To najbardziej prestiżowa spośród piłkarskich nagród – każdy, kto dostał Złotą Piłkę, trwale zapisuje się w świadomości kibiców. Najwięcej wyróżnień na koncie ma Lionel Messi, który zdobył sześć Złotych Piłek. Cristiano Ronaldo, jego największy rywal, otrzymał pięć takich nagród.

Trofeum dla napastników

Niektóre trofea są zarezerwowane dla zawodników występujących na konkretnych pozycjach. Tak jest na przykład z wyborami najlepszego bramkarza – zawodnikom zakładającym stroje piłkarskie przeznaczone dla tej pozycji zwykle trudno jest rywalizować o uznanie dziennikarzy i kibiców z bramkostrzelnymi piłkarzami ofensywnych formacji, są więc honorowani w osobnych kategoriach. Z drugiej strony, nie każdy, kto zdobył Złotą Piłkę, ma szansę na zdobycie Europejskiego Złotego Buta. Choć teoretycznie może sięgnąć po niego dowolny zawodnik, w praktyce jest zarezerwowany niemal wyłącznie dla napastników.

Złoty But jest bowiem trofeum, które otrzymuje najlepszy strzelec w europejskich ligach zrzeszonych w ramach UEFA. Historia tego wyróżnienia również jest długa, sięga bowiem sezonu 1967/68, gdy z 42 golami został nim uhonorowany Portugalczyk Eusebio z Benfiki. Początkowo nagrodę wręczał francuski magazyn “L’Equipe”, a zasady były proste – charakterystyczna statuetka wędrowała po prostu do najskuteczniejszego zawodnika w ligowych rozgrywkach. W tej formie wyróżnienie było przyznawane do 1991 r. Wtedy cypryjska federacja zażądała tytułu dla zawodnika ze swojej ligi, przedstawiając zawyżoną liczbę jego trafień, z czym nie zgadzali się twórcy nagrody.

Spory sprawiły, że przez pięć sezonów nie prowadzono klasyfikacji. Od 1997 r. nagrodę przyznaje stowarzyszenie European Sports Media, a przy wyborze najlepszego strzelca obowiązują specjalne współczynniki. W związku z tym gole w najsilniejszych ligach są warte dwa punkty, w kilku kolejnych 1,5, a w pozostałych jeden punkt. Taki system premiuje piłkarzy z najbardziej prestiżowych rozgrywek. Od zmiany systemu przyznawania nagrody zdobywcy Złotego Buta najczęściej wywodzą się więc z ligi hiszpańskiej, angielskiej lub włoskiej.

Nagrody dla piłkarzy przyznawane przez FIFA i UEFA

Najdłuższą historię wśród futbolowych wyróżnień mają zatem nagrody przyznawane z inicjatywy mediów sportowych. Popularność takich klasyfikacji sprawiła jednak, że z czasem o własnych nagrodach zaczęły myśleć największe futbolowe federacje – zarządzająca światowym futbolem FIFA oraz administrująca europejską piłką UEFA.

Światowa federacja zaczęła przyznawać nagrodę konkurencyjną wobec Złotej Piłki – dla Piłkarza Roku FIFA. Po raz pierwszy to trofeum wręczono w roku 1991, a zwycięzcą został Niemiec Lothar Matthaus, który w plebiscycie “France Football” zajął drugie miejsce, za plecami Jean-Pierre’a Papina. W tym przypadku losy nagrody przez lata rozstrzygało głosowanie selekcjonerów reprezentacji narodowych z całego świata, obecnie wśród składowych znajdują się także głosy kapitanów tych drużyn, dziennikarzy sportowych oraz kibiców. W latach 2010-2015 FIFA przeprowadzała plebiscyt w porozumieniu z “France Football” i nagroda dla najlepszego piłkarza była tylko jedna. Wśród zdobywców nagrody FIFA na czele klasyfikacji wszechczasów również znajdują się jednak Messi i Ronaldo.

Turniej przepustką do nagrody

Krótszą historię ma nagroda dla Piłkarza Roku UEFA. Europejska centrala piłkarska przyznaje ją bowiem dopiero od 2011 r. I choć dotyczy jedynie zawodników, którzy zakładają stroje sportowe na europejskich boiskach, w praktyce jest wyróżnieniem konkurencyjnym wobec Złotej Piłki oraz nagrody FIFA – niemal wszyscy najlepsi piłkarze są bowiem zatrudniani na Starym Kontynencie. W tym przypadku wyboru dokonują dziennikarze oraz trenerzy klubów, które w danym sezonie brały udział w fazie grupowej Ligi Mistrzów oraz Ligi Europy. Rekordzistą jest Cristiano Ronaldo z trzema statuetkami.

Na wyróżnienia od UEFA pracuje się bowiem nie tylko w czasie występów na ligowych boiskach, ale w dużej mierze również dzięki sukcesom w europejskich pucharach. Są jednak także trofea, które premiują wyłącznie grę w reprezentacji – jednym z nich jest Złota Piłka na mistrzostwach świata. To wyróżnienie dla najlepszego piłkarza przyznawane po każdym mundialu. FIFA przygotowuje kandydatów, spośród których bohatera MŚ wybierają przedstawiciele mediów. Dotąd żaden piłkarz nie został uhonorowany tą nagrodą więcej niż raz.

Zawodnicy z drugiego i trzeciego miejsca w tej klasyfikacji otrzymują odpowiednio Srebrną oraz Brązową Piłkę. Poza tym ważną nagrodą pozostaje Złoty But dla króla strzelców mundialu. Obie statuetki przyznaje się od 1982 r., ale do listy laureatów dopisano także zawodników z poprzednich mundiali. Poza tym FIFA przyznaje aktualnie dwie inne indywidualne nagrody: Złotą Rękawicę dla najlepszego bramkarza oraz Nagrodę dla Najlepszego Młodego Zawodnika.

Plebiscyt “Piłki Nożnej” i inne polskie nagrody

Najlepsi polscy piłkarze rzadko mogą liczyć na wyróżnienia w przywołanych wyżej klasyfikacjach. Wyjątkiem byli piłkarze z drużyny Kazimierza Górskiego z 1974 r. – wówczas Złoty But dla najlepszego strzelca MŚ otrzymał Grzegorz Lato, a Nagroda dla Najlepszego Młodego Zawodnika po latach powędrowała w ręce Władysława Żmudy. Sytuację odmienił dopiero Robert Lewandowski, który w 2020 r. odebrał statuetki dla Piłkarza Roku FIFA oraz Piłkarza Roku UEFA.

Na polskim podwórku najdłuższą historią wśród futbolowych nagród cieszą się plebiscyty gazet sportowych – “Piłki Nożnej” oraz katowickiego “Sportu”. Wcześniej powołano do życia ten drugi plebiscyt. Piłkarzy, którzy zasłużyli na miano najlepszego w Polsce, wybiera się w nim już od 1966 r. Pierwszym został Zygmunt Anczok z Polonii Bytom. Zdecydowanie najwięcej wyróżnień ma jednak na koncie Lewandowski, który w 2020 r. triumfował już po raz dziesiąty z rzędu. O tym, komu przypadnie wyróżnienie, decydują w głosowaniu czytelnicy gazety.

Najważniejsze piłkarskie wyróżnienia

Większym prestiżem cieszy się jednak plebiscyt organizowany przez magazyn “Piłka Nożna”, którego pierwsza edycja została zorganizowana w 1973 r. Wyboru najlepszych zawodników dokonuje redakcja tygodnika. Jako pierwszy tytułem piłkarza roku został uhonorowany Kazimierz Deyna. Od razu przyznano wówczas także drugą nagrodę, dla odkrycia roku, którą otrzymał Mirosław Bulzacki.

Podobnie jak w przypadku klasyfikacji “Sportu”, również nagroda “Piłki Nożnej” najczęściej wędrowała w ręce Lewandowskiego – kapitan reprezentacji Polski odebrał ją z rąk kapituły dziewięć razy. Drugi na liście, z trzema nagrodami, jest Euzebiusz Smolarek. Dziś tygodnik przyznaje jednak nagrody w aż ośmiu kategoriach. Honorowany jest jeszcze m.in. najlepszy trener czy obcokrajowiec występujący w polskiej lidze, a także najlepsza polska piłkarka.

Pozostałe piłkarskie nagrody w Polsce cieszą się mniejszą renomą lub są przyznawane w mniejszej, regionalnej skali. Przez pewien czas sporą popularnością cieszyły się Piłkarskie Oscary przyznawane przez PZPN i telewizję Canal+, w których wyboru najlepszych piłkarzy dokonywali sami zawodnicy występujący w ekstraklasie. Po kilku latach stacja zrezygnowała jednak z tej inicjatywy.

Według wielu największym indywidualnym zaszczytem, jaki może w Polsce spotkać piłkarza, jest zwycięstwo w plebiscycie “Przeglądu Sportowego” na najlepszego polskiego sportowca roku. Tutaj ich rywalami są bowiem medaliści letnich igrzysk olimpijskich, siatkarze zakładający nakolanniki siatkarskie, a także wybitni narciarze. Takiego wyróżnienia doczekało się więc jedynie trzech piłkarzy. W 1926 r., w pierwszej edycji plebiscytu, triumfował Wacław Kuchar. Trzeba jednak dodać, że oprócz gry w piłkę notował sukcesy w innych dyscyplinach – lekkoatletyce, hokeju na lodzie i łyżwiarstwie szybkim. Kolejnym piłkarskim triumfatorem został dopiero Zbigniew Boniek w 1982 r. Najlepszym wynikiem znów może pochwalić się Lewandowski, który zwyciężył w głosowaniu kibiców w 2015 i 2020 r.

Prawdziwym kolekcjonerem piłkarskich nagród jest jednak Messi. Sprawdź, w jakich butach po nie sięgał: https://spilkarza.pl/wszystkie-korki-messiego-w-jakich-butach-gra-gwiazda-barcelony/

Autor:
Damian
Absolwent Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pasjonuje się sportem i historią. Na co dzień zajmuje się mediami społecznościowymi i marketingiem.